Waarom waken wij?

Wij waken omdat de Nederlandse overheid tot nu toe niet genoeg doet om de klimaat- en ecologische crisis tegen te gaan. Wij willen dat het nieuwe kabinet daar verandering in brengt en houden ons hart vast bij de gedachte dat dat weer niet zal gebeuren. In de rechtszaak aangespannen door Urgenda oordeelde de rechter dat de overheid onvoldoende heeft gedaan tegen klimaatontwrichting. Om haar burgers te beschermen tegen klimaatverandering moest zij zorgen voor minimaal 25% minder CO2-uitstoot in 2020 ten opzichte van 1990. Dit doel is niet gehaald, ondanks de verminderde uitstoot vanwege de coronamaatregelen.
Het op 10 januari 2022 aangetreden kabinet moet deze achterstand inhalen en daarmee haar verantwoordelijkheid voor het beschermen van de Nederlandse bevolking serieus nemen.

We bevinden ons in een klimaat- en ecologische crisis. We willen dat de overheid dit ook behandelt als een crisis door de omvang ervan serieus te nemen en te doen wat nodig is om hem in te perken. Tijdens de Corona-crisis hebben we gezien dat dit mogelijk is: de overheid nam rigoureuze maatregelen om deze in te dammen. Dit is ook nodig voor de klimaat- en ecologische crisis.

Om de opgelopen achterstand in te halen, moet Nederland mikken op klimaatneutraal worden in 2025.
De klimaatcrisis en de achterliggende ecologische crisis moeten snel én eerlijk worden aangepakt: Nederland hoort te doen wat nodig is om verder verlies van biodiversiteit te stoppen. Nederland hoort steun te bieden aan landen die nu al de meeste gevolgen ondervinden van de klimaat- en ecologische crisis.

In 2025 al klimaatneutraal?
Mikken op wat politiek onmogelijk lijkt (maar technisch economisch wel mogelijk is) is nodig om alles gedaan te krijgen dat mogelijk is. Elke tiende van een graad minder klimaatopwarming scheelt heel veel ellende.
Nederland heeft in het akkoord van Parijs toegezegd zich in te zetten om de opwarming van de aarde tot 1,5 graden te beperken.

De opwarming van de aarde gaat sneller dan verwacht.
De Climate Council constateerde dat we de 1,5 graden opwarming mogelijk al in 2030 bereiken. De Verenigde Naties verwachten dat de kans 66% is dat het in 2100 maar liefst 3 graden warmer is (met 66% kans), zelfs als de in Parijs aangekondigde plannen worden uitgevoerd.
De Nederlandse overheid stelt zich als doel om in 2050 klimaatneutraal te zijn. Uit rechtvaardigheidsoverwegingen en om genoeg landen op tijd mee te krijgen is dit te laat.
Natuurrampen worden heviger en frequenter als gevolg van klimaatverandering en dit kost vele mensen hun banen, huizen en levens. Dit gebeurt met name in landen die het minst hebben bijgedragen aan de klimaatverandering.
Als welvarend land en een van de grootste veroorzakers van de opwarming van de aarde moet Nederland een voortrekkersrol nemen in de oplossing ervan.
Het lijkt onhaalbaar om in 2025 klimaatneutraal te zijn, maar Nederland heeft in de Corona-crisis laten zien dat we kunnen doen wat nodig is als we een crisis serieus nemen.
De ecologische crisis wordt wel aangeduid als de zesde massa-uitsterving. Tussen 1990 en 2014 zijn we 60% van onze zoogdieren, vogels, amfibieën en vissen verloren. Dit brengt ons ecosysteem uit balans en is daarmee ook een gevaar voor de mens.

eindig

duurzaam

Het uitgebreide verhaal:

Wat er beloofd is

In 2015 ondertekenden 195 landen, waaronder Nederland, het beroemde Parijsakkoord. Hierin beloven deze landen ervoor te zorgen dat de aarde niet meer dan 2 graden opwarmt ten opzichte van het pre-industriële tijdperk en om zich in te zetten deze opwarming tot 1,5 graden te beperken. Hoeveel CO2 we nog kunnen uitstoten om de opwarming tot 1,5 graad te beperken, kunnen we berekenen door middel van een koolstof-budget: de hoeveelheid CO2 die we nog kunnen uitstoten met de zekerheid dat we beneden een bepaalde hoeveelheid opwarming blijven. In 2020 was ons koolstof-budget 230 gigaton CO2 met een kans van 67% om onder de 1,5 graad te blijven. In 2020 is er 34,1 gigaton CO2 uitgestoten. Als we in dat tempo doorgaan met CO2 uitstoten, zal ons koolstof-budget in minder dan 7 jaar tijd op zijn! En dan moeten we nog bedenken dat we in 2020 minder CO2 hebben uitgestoten vanwege de coronacrisis.
De doelen van Parijs worden echter niet gehaald. Sterker nog: de aarde warmt nog sneller op dan voorspeld! Met het klimaatbeleid dat is vastgesteld door wereldleiders stevenen we nu af op een opwarming van 3 graden aan het einde van deze eeuw. Dat is meer dan twee keer zoveel als de 1,5 graad in het Parijsakkoord! En dat is wanneer politici over de hele wereld zich aan hun afspraken zouden houden. Als ze dat niet doen, zal de aarde dus nog meer opwarmen. Zelfs na vele waarschuwende rapporten van het IPCC (Intergovernmental Panel of Climate Change), bleven we elk jaar meer CO2 uitstoten. In 2018 is de wereldwijde CO2-uitstoot met 2,7% toegenomen ten opzichte van 2017, in 2019 was dit 0,7% ten opzichte van 2018.

Hoe duurzaam is Nederland?

Nederland stelde zich als doel om de nationale CO2-uitstoot met 49% terug te dringen in 2030 ten opzichte van 1990. In 2015 bepaalde de rechter dat Nederland de broeikasgassen met 25% moet verminderen per eind 2020. Deze uitspraak werd door de rechter gedaan na een zaak tegen de overheid die was aangespannen door Stichting Urgenda. De rechter oordeelde dat de Nederlandse overheid niet voldoende deed om de afspraak na te komen om per 2020 de uitstoot van broeikasgassen met 25 procent te verlagen ten opzichte van 1990. De coronacrisis, de zachte winter en het stijgen van kolenprijzen verminderden in 2020 de uitstoot met 8%. Daardoor was de uitstoot in 2020 24,5% lager ten opzichte van 1990. Hiermee is het Urgenda-doel nèt wel of nèt niet gehaald. Dit was echter een tijdelijke meevaller. Het Planbureau voor de Leefomgeving moet deze bevinding nog bevestigen. Op deze manier gaat Nederland de doelstelling van 49% CO2-reductie in 2030 echter niet halen.

Het nieuwe kabinet gaat veel extra geld ter beschikking stellen. Nog altijd minder dan de 17 miljard Euro die de overheid jaarlijks aan subsidies en andere voordelen toekent aan de fossiele industrie. De maatschappelijke kosten van CO2-uitstoot worden bij lange na niet zichtbaar in de prijzen van fossiele brandstoffen. Steun aan sectoren in Nederland die extra aandacht verdient is die aan de luchtvaart (waarin de overheid een flink deel van de aandelen bezit) of die aan de bio-industrie (één van de meest vervuilende sectoren).

Ook qua hernieuwbare energie loopt Nederland achter. In 2019 was slechts 8,8% van de opgewekte energie in Nederland hernieuwbaar. Alleen Luxemburg en Malta deden het slechter. Inmiddels hebben zij ons ingehaald en is Nederland hekkensluiter van Europa.

De gevolgen van 1,1 graad opwarming

De klimaatcrisis is niet slechts iets in de toekomst. De aarde is gemiddeld ruim 1,1 graden opgewarmd ten opzichte van het pre-industriële tijdperk. Ook in Nederland zijn er steeds vaker hittegolven en in alle seizoenen worden regelmatig warmterecords gebroken.

Het aantal natuurrampen neemt toe en die rampen worden door de klimaatverandering heviger. Zo waren er in Mozambique binnen enkele weken tijd twee zware cyclonen die veel inwoners het leven kostten. Ook de nieuwsberichten over bosbranden nemen toe. Deze rampen zullen alleen maar vaker voorkomen als het klimaatprobleem niet wordt aangepakt.

Door de opwarming van de aarde smelt het ijs in Antarctica en Groenland en daardoor stijgt de zeespiegel. Gebieden lopen hierdoor steeds meer risico om overstroomd te worden. Dit geldt ook voor Nederland. Onze Deltawerken zijn slechts berekend op 50 cm zeespiegelstijging. Bij een verdere stijging schiet onze bescherming tekort.

Met de toenemende hitte komt ook droogte. Dat betekent dat steeds meer grond ongeschikt wordt om voedsel op te verbouwen. In landen als India is dit al een groot probleem: 330 miljoen inwoners worden daar bedreigd door extreme droogte. Doordat woongebieden onleefbaar worden, zijn steeds meer mensen genoodzaakt hun thuis te ontvluchten. De vluchtelingenstromen zullen enorm zijn.

Klimaatrechtvaardigheid
De gevolgen van de klimaatcrisis zijn voor kwetsbare groepen en de armste landen het grootst. Ze krijgen als eerste te maken met desastreuze effecten zoals overstromingen, hitte en voedselnood. Tegelijk hebben ze de minste middelen om zich daartegen te wapenen. Daarmee verergert de crisis bestaande ongelijkheden en is de klimaat- en ecologische crisis ook een sociale en economische crisis.

Arme landen dragen de minste verantwoordelijkheid voor het ontstaan van de klimaatcrisis. Inwoners van Mozambique hebben een ecologische voetafdruk die haast te verwaarlozen is en toch zijn zij degenen die te maken krijgen met overstromingen en cyclonen. Dat is natuurlijk niet eerlijk. De rijkste 10% van de wereldbevolking veroorzaakt ongeveer 52% van het mondiale broeikaseffect, zoals een recente studie van Oxfam Novib aantoont. Klimaatrechtvaardigheid betekent dat gendergelijkheid, minderheids- en inheemse rechten worden gewaarborgd en economische en sociale ongelijkheden worden verkleind én dat diegene die het meest verantwoordelijk zijn voor de klimaatcrisis de grootste financiële lasten dragen.

Nederland moet zijn verantwoordelijkheid nemen en een grotere rol spelen in de oplossing van het probleem. Helaas komt Nederland internationaal haar afspraken nog niet na. Nederland moet bijvoorbeeld elke vorm van financiering van de fossiele industrie stoppen, het budget voor internationaal klimaatbeleid verhogen bovenop het afgesproken budget voor ontwikkelingssamenwerking en ervoor zorgen dat het geld terecht komt bij de mensen die daar het meest door geraakt worden.

De ecologische crisis
We bevinden ons momenteel in de zesde uitstervingsgolf. De vorige uitstervingsgolf vond zo’n 66 miljoen jaar geleden plaats. Van de dier- en plantensoorten wordt 25% procent met uitsterven bedreigd. Het tempo waarin dit gebeurt is angstaanjagend. We verliezen diersoorten in een tempo dat 10 tot 100 keer hoger ligt dan het gemiddelde uitstervingstempo gedurende de laatste 10 miljoen jaar. Niet alleen de soortenrijkdom neemt af. Ook de biomassa van wilde dieren nam wereldwijd met 82% af.

De aarde warmt sneller op dan verwacht
De opwarming van de aarde gebeurt sneller dan wetenschappers eerst dachten. Bevolkingsgroei en een toename van consumptie spelen hier zeker een rol in. Een nog belangrijker probleem zijn de positieve terugkoppelingen: opwarming van de aarde die tot nog meer opwarming leidt en een vicieuze cirkel creëert. Een voorbeeld is dat wanneer de temperatuur op aarde toeneemt, het ijs op de Noordpool sneller smelt. Doordat het ijs verdwijnt, vallen de stralen van de zon niet meer op het witte ijs (dat weinig warmte absorbeert), maar op het donkere water (dat veel warmte absorbeert). Doordat er meer warmte geabsorbeerd wordt, warmt de aarde nog verder op. Dat zorgt er weer voor dat er meer ijs smelt. Een vicieuze cirkel oftewel ‘positieve terugkoppeling’, omdat het een versterkend effect heeft. Klimaatwetenschappers hebben tot nu toe 15 soorten positieve terugkoppeling ontdekt. Deze treden in werking na een zogenoemd kantelpunt. Wanneer zo’n kantelpunt bereikt wordt, is moeilijk te voorspellen. Dat maakt de noodzaak tot een radicale omslag in de manier waarop we de klimaatcrisis bestrijden groter. Want naarmate meer kantelpunten bereikt worden, warmt de aarde uit zichzelf steeds sneller op en kan de mens steeds minder doen om dat nog te stoppen.

Klimaatneutraal in 2025
Het Global Carbon Project stelt dat om onder de 1,5 graad opwarming te blijven de inzet die vastgelegd is in het Parijsakkoord vervijfvoudigd moet worden. Klimaatneutraal in 2050 is veel te laat om de klimaatdoelstellingen te halen. Sommige politici streven inmiddels naar klimaatneutraal in 2030 en recente modellen spreken zelfs over 2024. Het is daarbij belangrijk om niet primair te kijken naar wat binnen ons politieke systeem mogelijk lijkt, maar vooral naar wat nodig is. De wetenschap is duidelijk: we hebben geen tijd te verliezen. Met de natuur valt niet te onderhandelen. We hebben onze kans gehad om langzaam naar netto nul te gaan. Daar hadden we vijftig jaar geleden mee moeten beginnen, maar dat hebben we niet gedaan. De kans op een langzame transitie hebben we verspild en dat moeten we onder ogen zien. Ook moeten we erkennen dat 1,5 graad opwarming niet echt veilig is. De huidige 1,1 graad opwarming heeft al ernstige gevolgen. We moeten dus alles op alles zetten om de opwarming zoveel mogelijk te beperken. We moeten zo snel mogelijk klimaatneutraal worden. Daarom stellen wij voor om te mikken op 2025, zodat alles gedaan wordt wat nog mogelijk is.
We hebben gezien dat de Nederlandse overheid in staat is tot daadkrachtig beleid als zij de urgentie ziet, zoals bij de Coronacrisis. De hele politiek draaide ineens om deze crisis en er waren dagelijks debatten over het Coronabeleid. Er werden vergaande maatregelen ingesteld, zoals sluiting van winkels, beperking van bezoek en een avondklok. Deze maatregelen waren nadelig voor de economie, maar ze werden toch genomen, omdat het alternatief veel erger zou zijn.

De rol van ons nieuwe kabinet
De klimaatcrisis is van een veel grotere omvang dan de Coronacrisis en de ecologische crisis overstijgt beide. Waarom worden deze niet als crises behandeld? Klimaatneutraal in 2025 betekent dat het nieuw aangetreden kabinet hét kabinet is die dat moet bewerkstelligen. Nederland hoort voorloper te zijn, omdat wij als rijk land een groot aandeel hebben gehad in het vooroorzaken ervan.

Wij zullen erop toezien dat het kabinet de klimaatcrisis ook echt als een crisis gaat behandelen. Wij willen dat het kabinet met een daadkrachtig en rechtvaardig klimaatbeleid komt. Wij willen dat het kabinet de levens van zijn burgers en de aarde met al haar bewoners beschermt en waarborgt. Want dat is de taak van de overheid. Daarom waken wij.

Verder lezen:

Het klimaatakkoord van Parijs: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=CELEX:22016A1019(01)

Carbon budget 2020:
Damon Matthews, H., Tokarska, K.B., Rogelj, J. et al. (18 jan. 2021) An integrated approach to quantifying uncertainties in the remaining carbomunications Earth & Environment, Afl.2, nr.7. https://www.nature.com/articles/s43247-020-00064n budget. Com-9

CO2 toename 2018: https://phys.org/news/2018-12-co2-emissions-world-curb.html

1,5 graden opwarming in 2030:
https://www.climatecouncil.org.au/wp-content/uploads/2021/04/aim-high-go-fast-why-emissions-must-plummet-climate-council-report.pdf

3 graden opwarming in 2100:
https://www.unep.org/emissions-gap-report-2020

Klimaatdoelen NL: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/klimaatverandering/klimaatbeleid

Urgenda vonnis: https://nos.nl/artikel/2315562-hoge-raad-houdt-urgenda-vonnis-in-stand-kabinet-moet-uitstoot-terugdringen.html

Urgenda gehaald?: pbl.nl/publicaties/klimaat-en-energieverkenning-2020

Doel 2020 is niet gehaald: https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2021/10/uitstoot-broeikasgassen-8-procent-lager-in-2020

Doel 2030 wordt niet gehaald:
https://www.pbl.nl/publicaties/klimaat-en-energieverkenning-2020

Hernieuwbare energie in NL: https://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/10335438/8-23012020-AP-EN.pdf/292cf2e5-8870-4525-7ad7-188864ba0c29

1.1 graad opwarming:
https://library.wmo.int/doc_num.php?explnum_id=10444

Warmterecords in NL: https://www.volkskrant.nl/kijkverder/2018/nederlandsklimaat/

Effecten opwarming van de aarde: https://www.nationalgeographic.com/environment/article/global-warming-effects

Nederlandse Deltawerken niet berekend op zeespiegelstijging:https://eenvandaag.avrotros.nl/item/deltawerken-niet-berekend-op-snellere-zeespiegelstijging/